Insulinooporność – kto zazwyczaj ją diagnozuje? Jakie badania należy wykonać? Co to jest hiperinsulinemia i hipoglikemia reaktywna? – część II

Insulinooporność najczęściej jest wykrywana przez endokrynologa. Coraz częściej również przez ginekologa, diabetologa, a czasami także przez lekarza rodzinnego. Leczyć nas może każdy z wyżej wymienionych lekarzy, oczywiście jeśli ma wiedzę i doświadczenie w temacie insulinooporności.

Dobrze jest przed wybraniem lekarza poczytać opinie/polecenia – niestety nie wszyscy lekarze wierzą, że insulinooporność naprawdę istnieje.

Poniżej przedstawię Wam jak diagnozować IO i inne zaburzenia metaboliczne, ale pamiętajcie, że diagnozę stawia lekarz! Nie forum, koleżanka czy dietetyk! Często się spotykam z prośbą o interpretację badań, ale uwierzcie – dietetyk nie jest od tego. Badania są mi potrzebne, żeby dostosować strategię żywieniową czy uzupełnić niedobory odpowiednimi produktami (np. żelazo, B12). Mogę także zasugerować, że te wyniki mogą, podkreślam MOGĄ, ale nie muszą świadczyć o np. insulinooporności czy niedoczynności tarczycy. Jednak nie podejmuję się stawianiu diagnoz, interpretacji wyników, bo to już jest rola lekarza.

Wracając do tematu, diagnostyka IO opiera zazwyczaj się na zbadaniu glukozy i insuliny na czczo oraz wykonaniu tzw. krzywej insulinowej i glukozowej, czyli testu doustnego obciążenia glukozą (OGTT).

Złotym standardem w diagnozowaniu insulinooporności jest metoda klamry metabolicznej.

Powyższe badanie jest jednak inwazyjne i kosztowne, w związku z tym nie wykonuje się go zbyt często.

Istnieją jeszcze inne badania laboratoryjne insulinooporności, takie jak: test tolerancji insuliny, test supresji endogennej insuliny, wskaźnik Matsudy, dożylny test tolerancji glukozy, podwójny test dożylnego obciążenia glukozą, Quicki czy metoda Bergmana. Wspominam Wam tylko o nich, bo opiszę najczęstsze i najprostsze metody.

Diagnostyka insulinooporności – najprostsze metody

Podstawową i najprostszą metodą diagnozowania insulinooporności jest oznaczenie glukozy i insuliny na czczo, a następnie wyliczenie wskaźnika HOMA-IR.

O ile normy dla glukozy na czczo są jasne i wyglądają tak:

  • 70 – 99 mg/dl (3,9 – 5,5 mmol/l) – wynik prawidłowy
  • 100 – 125 mg/dl (5,6 – 6,9 mmol/l) – nietolerancja glukozy (stan przedcukrzycowy)
  • ≥126 mg/dl (7,0 mmol/l) – cukrzyca

To w przypadku insuliny sprawa nie jest już taka prosta – w laboratoriach przyjmuje się wartości prawidłowe 3-25 mU/ml. Jednak w rzeczywistości wynik powyżej 10 mU/ml może już wskazywać na insulinooporność.

Bardzo ważne jest, aby interpretować wynik badania insuliny na czczo indywidualnie – w zależności od wieku u stanu fizjologicznego – inne normy będą u dziecka, a inne u osoby starszej (poziom insuliny wzrasta wraz z wiekiem).

Mając oba wyniki – glukozę i insulinę na czczo możemy przejść do wyliczenia HOMA-IR.

Jak obliczyć HOMA- IR

HOMA-IR = [glukoza (mmol/L) * insulina 0. minucie (µIU/mL)] /22,5

Insulinooporność występuje, gdy HOMA-IR przekracza wartość 2.

Niektóre źródła podają, że wartość wskaźnika HOMA-IR dla ludzi młodych z prawidłową masą ciała powinna wynosić 1.0.

Trzeba mieć jednak mieć na uwadze, że wartość HOMA-IR zależy od wielu czynników, takich jak np.: wiek, płeć, rasa, zawartość tkanki tłuszczowej.

Tak więc u osób z prawidłową masą ciała i tolerancją glukozy insulinooporność diagnozuje się zazwyczaj na podstawie HOMA-IR > 2.1 lub > 2.5.

Gdy HOMA-IR waha się pomiędzy 1-2 warto skonsultować się z lekarzem, który biorąc pod uwagę wywiad, współistniejące choroby i objawy postawi diagnozę.

Krzywa glukozowo-insulinowa – test obciążenia glukozą (OGTT)

W kolejnym kroku diagnostyki IO zazwyczaj robi się krzywą insulinowo-glukozową czyli test obciążenia glukozą (OGTT). Od dawna jest stosowny w diagnostyce cukrzycy, a obecnie wykorzystuje się go do diagnozowania innych zaburzeń metabolicznych, takich jak insulinooporność, hipoglikemia, hiperinsulinemia czy nietolerancja glukozy.

Test polega na oznaczeniu w ciągu jednego dnia:

  • glukozy i insuliny na czczo
  • glukozy i insuliny po 1 godzinie od obciążenia glukozą 75 g
  • glukozy i insuliny po 2 godzinach od obciążenia glukozą 75 g

Normy dla glukozy po 1 godzinie:

  • wynik jest prawidłowy, jeżeli poziom cukru w 60 minucie po wypiciu roztworu wynosi <140 mg% (7,8 mmol/l)
  • nietolerancja węglowodanów (czyli stan zagrożenia cukrzycą), jeżeli poziom cukru w 60 minucie wynosi od 140 do 199 mg% (7,8-11,1 mmol/l)
  • cukrzycę rozpoznaje się, jeżeli stężenie glukozy w 60 minucie jest równy lub powyżej 200 mg% (11,1 mmol/l)

Normy dla glukozy po 2 godzinach:

  • wynik jest prawidłowy, jeżeli poziom cukru w 120 minucie po wypiciu roztworu wynosi <140 mg% (7,8 mmol/l)
  • nietolerancja węglowodanów (czyli stan zagrożenia cukrzycą), jeżeli poziom cukru w 120 minucie wynosi od 140 do 199 mg% (7,8-11,1 mmol/l)
  • cukrzycę rozpoznaje się, jeżeli stężenie glukozy w 120 minucie jest równy lub powyżej 200 mg% (11,1 mmol/l).

Normy insuliny stanowią większy problem. Można przyjąć, że wynik trzycyfrowy wskazuje na hiperinsulinemię i insulinooporność. Wynik dwucyfrowy jest dyskusyjny i zależy od wielu innych zmiennych.

Zagraniczne źródła wskazują na takie normy dla insuliny:

  • na czczo do 10 mU/ml
  • po 1h do 50 mU/ml
  • po 2h do 30 mU/ml
  • a po 3h do 10 mU/ml

Wg polskich źródeł (Szurkowska, Szybiński) normy insuliny zależą od BMI:

BMI < 25: insulina na czczo 2,0–12,0, po 2 godz. 5,0–60,0 mU/ml

BMI 25–30: insulina na czczo 3,0–15,0, po 2 godz. 0,6–91,0 mU/ml

BMI > 30: insulina na czczo 4,0–22,0, po 2 godz. 12,0–114,0 mU/ml

Jak przygotować się do testu OGTT?

  1. Przez trzy dni przed wykonaniem badań:
  • nie należy stosować – żadnych diet (szczególnie niskokalorycznych);
  • należy stosować dietę bogatą w węglowodany (jeść więcej pełnoziarnistego pieczywa, kasz, ryżu, owoców, warzyw)nie pić alkoholu;
  • nie palić papierosów, nie pić kawy, herbaty ani napojów kofeinowych.

2. Test wykonuje się rano, na czczo – ostatni posiłek najlepiej zjeść 10 godzin przed badaniem

3. Przed badaniem nie należy intensywnie trenować przez kilka dni, a dzień przed badaniem w ogóle zrezygnować z treningu

4. Przed badaniem nie należy przyjmować tyroksyny, metforminy ani innych leków (należy skonsultować z lekarzem, na jaki czas odstawić metforminę; w wielu wypadkach jest to nawet 7 dni, a minimum 3)

5. Nie należy robić badania w trakcie choroby ani antybiotykoterapii

6. Podczas badania należy siedzieć cały czas w laboratorium – nie można chodzić, wychodzić ani spacerować

7. Nie należy rozcieńczać glukozy cytryną

8. W przypadku zwymiotowania glukozy test należy powtórzyć po konsultacji z lekarzem

Co to jest hiperinsulinemia i hipoglikemia reaktywna?

Hiperinsulinemia (hiperinsulinizm) to stan, w którym dochodzi do nadmiernego wydzielania insuliny przez trzustkę. Wyróżnia się dwa główne mechanizmy: hiperinsulinizm związany z insulinoopornością, zwiększający ryzyko wystąpienia cukrzycy typu 2 oraz hiperinsulinizm wynikający z zaburzeń wydzielania insuliny związany z hipoglikemią (w przebiegu cukrzycy typu 2). Nas dziś interesuje hiperinsulinemia związana z IO.

U zdrowego człowieka produkcja i wydzielanie insuliny jest ściśle związana z poziomem glukozy we krwi. Po posiłku wzrasta poziom glukozy i to sygnał dla trzustki, aby rozpoczęła wydzielanie insuliny, aby obniżyć poziom glukozy. I tak się dzieje – u zdrowego człowieka – glukoza wraca to normalnego poziomu, a produkcja insuliny zostaje zakończona.

A jak to wygląda u osób z insulinoopornością i hiperinsulinemią? A no komórki są oporne na działanie insuliny, glukoza więc nadal krąży we krwi, a organizm wytwarza coraz więcej insuliny. Organizm ostatecznie wytwarza zbyt dużo insuliny i rozwija się hiperinsulinizm. Dodatkowo hiperinsulinizm wtórnie zwiększa insulinooporność tkanek więc dochodzi do sytuacji tzw. błędnego koła.

Podwyższony poziom glukozy we krwi, jeśli będzie się utrzymywał dłużej sprzyja wystąpieniu cukrzycy typu 2 wraz ze wszystkimi jej powikłaniami.

Hiperinsulinemię podejrzewa się, gdy glikemia na czczo będzie dawała wyniki w normie, zaś po wypiciu glukozy spadnie poniżej wyniku, który otrzymano na czczo. Wysokie stężenie insuliny we krwi spowoduje, że glukoza zostanie szybko zaabsorbowana do wnętrza komórek i może prowadzić do hipoglikemii reaktywnej.

Hipoglikemia reaktywna, inaczej nazywana hipoglikemią poposiłkową charakteryzuje się zbyt niskim poziomem cukru we krwi u osób, które nie chorują na cukrzycę. Niedocukrzenie pojawia się od 2 do 5 godzin po jedzeniu, stąd nazwa – reaktywna, czyli w odpowiedzi na posiłek.

Objawia się typowo dla niskiego stężenia glukozy – kołataniem serca, drżeniem rąk, zwiększoną potliwością, napadami głodu i mija po spożyciu posiłku węglowodanowego. U osób, u których występuje hipoglikemia reaktywna, zazwyczaj poziom glukozy po posiłkach wzrasta powyżej przyjętej normy, ale później gwałtownie i nadmiernie się obniża w wyniku czego dochodzi do niedocukrzenia. Hipoglikemia reaktywna związana z IO bywa zaliczana do objawów stanu przedcukrzycowego.

Przy małej wrażliwości tkanek na insulinę, trzustka musi wydzielać większe jej ilości. Zwiększone wydzielanie insuliny w odpowiedzi na posiłek sprawia, że glukoza jest szybko transportowana do komórek, a we krwi ciągle jeszcze pozostaje sporo insuliny. Dlatego też, po kilku godzinach od posiłku pojawiają się symptomy niedocukrzenia. Są one tym bardziej odczuwalne, im więcej aktywnej insuliny mamy w organizmie.

Diagnoza hiperinsulinemii i hipoglikemii reaktywnej opiera się głównie o krzywą glukozowo-insulinową (choć w Polsce nie ma oficjalnych wytycznych jak badać oba te schorzenia) oraz dokładny wywiad z pacjentem.

Jak przebiega leczenie? Podstawą jest dieta z niskim indeksem i ładunkiem glikemicznym, oparta o jak najmniej przetworzone produkty. Ilość i jakość posiłków zależy od wyników badań i schorzeń współwystępujących- czasem korzystne są 3 posiłki (np. przy hiperinsulinemii), a czasem 5 posiłków (np. przy hipoglikemii reaktywnej). Czasami wskazane jest śniadanie białkowo-tłuszczowe, a czasem musi ono zawierać również węglowodany złożone.

Jeśli nie radzisz sobie z żywieniem przy IO spersonalizowaną dietę przy insulinooporności zamówisz tutaj: https://zdrowadieta.info.pl/diety-online/

Jestem dyplomowanym dietetykiem oraz Specjalistą SOIT czyli „Specjalistą przyjaznym insulinoopornym”. Indywidualny jadłospis, który Ci przygotuję, pomoże Ci w nauczeniu się komponowania posiłków przy IO, bo dieta w tym schorzeniu to styl życia, nie chwilowy zryw, aby schudnąć parę kilogramów.

Specjalista SOIT

I pamiętaj – nigdy nie diagnozuj się sam/sama! Wyniki badań powinien zobaczyć lekarz i po przeprowadzeniu szczegółowego wywiadu zdecydować o leczeniu.

8 odpowiedzi na “Insulinooporność – kto zazwyczaj ją diagnozuje? Jakie badania należy wykonać? Co to jest hiperinsulinemia i hipoglikemia reaktywna? – część II”

  1. Tomek pisze:

    Super tekst, dużo się dowiedziałem

  2. […] jakie mogą być jej objawy, przyczyny i jak się ją diagnozuje. Możecie o tym poczytać TUTAJ i TUTAJ – polecam od tego zacząć. Dziś opiszę Wam jaka jest polecana dieta w […]

  3. Adrianna pisze:

    Mam pytanie gdyż wielokrotnie słyszę że przy badaniu krzywej nie bierze się pod uwagę wyniku w 1 godzinie (jest on diagnostyczny tylko w przypadku cukrzycy ciążowej). W pani artykule wynik powyżej 200 w 1 godzinie to cukrzyca. Moje wyniki to 88-240-120 więc tylko po godzinie wynik odbiega od normy, jednakże lekarz cukrzycy nie rozpoznaje… Czy może pani wyjaśnić jak to jest po tej 1 godzinie?

    • Katarzyna Kuśmierska pisze:

      Faktycznie oficjalne wytyczne (Polskie Towarzystwo Diabetologiczne) są takie, że cukrzycę poza okresem ciąży można rozpoznać na 3 sposoby:

      1. stwierdzenie 2-krotne we krwi żylnej stężenia glukozy na czczo ≥7 mmol/l (126 mg/dl)
      2. poprzez wykazanie u osoby, która ma objawy cukrzycy (wielomocz, wzmożone pragnienie, osłabienie, utratę masy ciała) kiedykolwiek w ciągu doby stężenia glukozy ≥11,1 mmol/l (200 mg/dl)
      3. na podstawie testu obciążenia glukozą (OGTT): po 2 godzinach glikemia ≥11,1 mmol/l (200 mg/dl)

      Jednak już od kilku lat coraz częściej oznaczenia stężenia glukozy wykonuje się również w 60. minucie po obciążeniu. To daje bardziej wiarygodne podstawy do oceny zaburzeń tolerancji glukozy/cukrzycy. Często wynik po 60 minutach może prognozować cukrzycę i dlatego niektóre źródła wynik ponad 200 w 1 h po obciążeniu podają już jaki cukrzycę (np. Fundacja Insulinooporność).

      Jednak ZAWSZE podstawą do zdiagnozowania choroby jest wywiad i objawy + wyniki badań i zajmuje się tym lekarz. Tak więc jeśli lekarz cukrzycy nie rozpoznaje to pewnie ma rację.

      Ale..wg mnie przy takich wynikach powinna pani już wprowadzić dietę z niskim IG i umiarkowaną aktywność fizyczną. Glukoza 240 w 60 minucie po obciążeniu wskazuje na zaburzenia gospodarki węglowodanowej i trzeba działać już.

  4. Klaudiusz pisze:

    Świetny tekst, bardzo dużo konkretnej wiedzy i informacji!

  5. Patrycja pisze:

    Witam.Mam 33 lata.Niedoczynnosc tarczycy.Moja insulina na czczo to 8,7 a glukoza 5,2 czyli niby w normie ale kiedy w kalkulatorze wpisuje wyniki wychodzi 2,01.Czy mam insulinoopornosc?

    • Katarzyna Kuśmierska pisze:

      Za kryterium IO większość ekspertów uznaje wynik HOMA-IR powyżej 2,5 (wynik 2,01 jest prawidłowy). Jeśli masz wątpliwości – polecam wizytę u lekarza w celu omówienia wyników.

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

>